نکاتی جالب از مختار و مختارنامه که تاحالا نمی دانستید

طرح اولیه کار 3 بار از سوی حسن میرباقری، محمد بیرانوند و داوود میرباقری بازنویسی شد تا در نهایت فیلمنامه در 5 دفتر که هر یک شامل 4 قصه بود آماده شد. داستان این مجموعه از زمان خلافت امام حسن(ع) آغاز می‌شود و با مرور صلح امام حسن(ع)، وقایع عاشورا و… به حکومت عبدالملک مروان منتهی شد و 18 سال از تاریخ اسلام را در بر می‌گرفت.

سریال مختارنامه که سال گذشته از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد امسال نیز به شکل ها و اسامی مختلف و در قسمتهای متفاوتی تدوین و از شبکه های مختلف سیما روی انتن رفت. این سریال زیبا و فاخر توانست مخاطبان بسیاری را در داخل و خارج از کشور جذب کند. لذا دانستن نکات کمتر گفته شده درباره مختار و مختارنامه همچنان جذاب است. 50 نکته زیر درباره مختار و سریال مختارنامه است که می خوانید:

1- درباره شخصیت مختار نکات متفاوتی در برخی منابع وجود دارد اما چهره مختار ابوعبید ثقفی در مجموعه مختارنامه شیعه‌ای راستین بود. در هر صورت او توانست تقاص خون خاندان پیامبر را بگیرد.

2-براساس روایت منابع تاریخی، در میانه راه اختلاف مختار با ابراهیم مالک اشتر بالا گرفت و برخلاف آنچه که در سریال مختارنامه به تصویر درآمد، بعد از قتل مختار توسط سپاه مصعب بن زبیر در کوفه، ابراهیم با مصعب بیعت کرد. ابن اعثم کوفی سخن صریحی را از زبان مختار آورده که چشم به کمک ابراهیم دوخته، گفته است: «عجب مصیبتی است امروز، ‌ای کاش ابراهیم در کنارم بود؛ اما او مرا رها کرد و من چاره‌ای جز تن دادن به مرگ ندارم»

3- مختار برای آغاز انتقام‌گیری نزد امام چهارم شیعیان حضرت زین‌العابدین (ع) رفت و از او رخصت خواست؛ اما امام، درخواست او را قبول نکرد. گفته می‌شود وقتی مختار سر شمر را برای امام فرستاد، ایشان فرمودند امروز حق به حقدار رسید.

4- نکته جالبی تاریخی در مورد دارالاماره کوفه که اکنون خرابه های آن در این شهر قابل مشاهده است این که هنگامی که حجاج لشکر مصعب ابن الزبیر را شکست می دهد، سر بریده مصعب را در طشتی برای وی به دارالاماره می آورند. در این هنگام یکی از مسئولان کاخ به خنده می افتد، وقتی حجاج علت را سوال می کند، پاسخ می دهد به سرنوشت تو فکر می کنم. حجاج می پرسد چرا؟ وی می گوید روزی سر حسین(ع) را در مقابل ابن زیاد در همین کاخ گذاشته بودند، چند سال بعد سر بریده ابن زیاد را در همین کاخ مقابل مختار گذاشته بودند، سال بعد در این قصر سر بریده مختار را مقابل مصعب گذاشته بودند، حال می بینم سربریده مصعب را در کاخ مقابل تو گذاشته اند. بعد از این واقعه حجاج به خود می لرزد و دستور می دهد کاخ را به کل تخریب کنند.

5 -مختار در ابتدای قیامش با عبدالله بن زبیر که در مکه اعلام خلافت کرده بود همراه شد اما بعد از مدتی با او دچار مشکل شد و از او جدا شد.

6 -پسر ابوعبید ثقفی برخلاف توابین به کمک سپاهی بزرگی که گردآورده بود با شعار توابین؛ «یا لثارت‌الحسین» (به فارسی: ای خونخواهان حسین) و شعار «یا منصورُ اَمِت؛ ‌ای پیروز، بمیران» که پس از پیروزی در جنگ بدر رایج شده بود، در چهارشنبه 16 ربیع‌الثانی 66 (قمری) و به نقلی در شب 14 ربیع‌الاول سال 66 هجری در کوفه به پاخاست و پنج سال بعد از واقعه کربلا، دوران زمامداری هجده ماهه مختار آغاز شد.

7- حکومت مختار با حمله مصعب بن زبیر به پایان رسید و مختار در این جنگ به شهادت رسید.

8 -یک سال بعد ازکشته شدن مختار، حجاج‌بن‌یوسف به مکه حمله کرد و پسران زبیر یعنی عبدالله و مصعب را کشت و مکه را به خاک و خون کشاند.

9 -مجموعه مختارنامه در تابستان 81 کلید خورد، اما نقطه شروع این مجموعه به حدود سال 1371 می‌رسد، زمانی که داوود میرباقری مشغول ساخت سریال امام علی(ع) بود.

10 -محمدابراهیم سلطانی‌فر متن اولیه را به نام «توابین» نوشته بود و به داوود میرباقری داد تا در خصوص انتخاب کارگردان برای آن مشورت شود. او از این مجموعه خوشش آمد اما به نظرش رسید که باید تغییراتی در آن بدهد.

11- از آنجایی که در آن مقطع در انتظار فراهم‌شدن شرایط برای ساخت سریال سلمان فارسی به تهیه‌کنندگی بهروز خوشرزم برای شبکه یک سیما بود که با منتفی شدن ساخت آن سریال، وی روی مختارنامه متمرکز شد.

12- طرح اولیه کار 3 بار از سوی حسن میرباقری، محمد بیرانوند و داوود میرباقری بازنویسی شد تا در نهایت فیلمنامه در 5 دفتر که هر یک شامل 4 قصه بود آماده شد. داستان این مجموعه از زمان خلافت امام حسن(ع) آغاز می‌شود و با مرور صلح امام حسن(ع)، وقایع عاشورا و… به حکومت عبدالملک مروان منتهی شد و 18 سال از تاریخ اسلام را در بر می‌گرفت.

13 -تدارکات اولیه برای ساخت سریال مختارنامه از مهر 1381 آغاز شد و از شهریور 1382 نیز سریال وارد مرحله پیش‌تولید شد.

14 -مختارنامه پس از 6 ماه پیش تولید، فیلمبرداری‌اش را به شیوه 35 میلی‌متری در رمل‌ها و بیابان‌های کاشان آغاز کرد.

15-بودجه ساخت مجموعه تاریخی «مختارنامه» از سوی داوود میرباقری در همایش قیام تا قیام 20 میلیارد تومان اعلام شد.

16- فیلمبرداری مختارنامه در فروردین‌ 1383 در کویر آران و ‌بیدگل، آغاز شد و به مدت هفت سال طول کشید.

17 -در سریال مختارنامه، 110 بازیگر اصلی و 400 بازیگر فرعی بازی می‌کردند. این سریال دارای 700 سکانس بود که 100 سکانس آن مربوط به 5 جنگ بزرگ این فیلم بود.

18 -بخش عمده‌ای از دکورهای سریال مختارنامه در منطقه احمدآباد مستوفی در جنوب غربی تهران ساخته شده است.

19- این دکورها شامل 3 شهر است: کوفه، مدائن و مکه. محمود اردلان، طراح صحنه این مجموعه برای ساخت دکورهای این مجموعه، از تصاویر کتاب‌های قدیمی استفاده کرده بود، اما بخشی از صحنه‌ها نیز از تمهیدات کامپیوتری بهره برده بودند.

20 -شهر کوفه شامل بناهای مسجد کوفه، کاخ دارالعماره کوفه، آب انبار، میادین شهر، خانه مختار، خانه عمر سعد، خانه شمر، خانه خولی و… بود.

21 -دکورهای شهر مکه نیز شامل: بنای کعبه و رواق‌های آن، چاه زمزم، حجر اسماعیل، کاخ دارالعماره مکه و خانه‌های اطراف کعبه بود.

22 -شهر مدائن نیز که معماری خاص و ایرانی داشت، شامل محله‌های مختلف، بازار ماست‌بندها، بازار فرش‌فروش‌ها، بازار رنگرزها، کاخ دارالعماره و چند بنای دیگر بود.

23 -فیلمبرداری سریال مختارنامه تنها به منطقه احمدآباد مستوفی محدود نبوده است و دست‌اندرکاران این مجموعه به شهرستان آبادان و روستاهای اطراف آن رفتند و طی 6 ماه صحنه‌هایی را که نیاز به نخل و رودخانه بوده به تصویر کشیده‌اند.

24 -گروه سازنده مختارنامه 6 ماه نیز در شهرستان شاهرود و حوالی جاده ابر صحنه‌های جنگی سریال را به تصویر کشیده‌اند. در دوره دیگری نیز که از اواخر سال 1386 آغاز شد و تا اوایل تابستان 1388 ادامه یافت؟

25 -گروه سازنده در روستای طرود صحنه‌های مربوط به کربلا را به تصویر کشیدند. طرود، روستایی در 125 کیلومتری شاهرود است که در آن صحنه‌های کربلا و چادرهای امام حسین(ع)‌ و نیز گودال قتلگاه و نهر علقمه بازسازی شده است.

26 -ورامین نیز محل دیگری بود که دست‌اندرکاران سریال مختارنامه طی 2 مقطع به آنجا رفتند و در گندمزارهای ورامین سپس روستای عشق‌آباد، بخش‌هایی از مزرعه مختار را به تصویر کشیدند.

27 -«شهرک سینمایی دفاع مقدس» یکی دیگر از لوکیشین‌های این مجموعه بود که دکورهای روستای کنعان سریال یوسف مقابل دوربین رفت. در بخش دیگری از همین شهرک صحنه‌هایی از جنگ‌های خونین مختار به تصویر کشیده شد.

28 -برای بازیگر نقش مختار، گزینه‌های بسیاری وجود داشت، اما در نهایت این نقش به فریبرز عرب‌نیا رسید که در سال آغاز این سریال جزو بازیگران پرکار سینمای ایران به شمار می‌رفت.

29 -عرب‌نیا در طول 5 سالی که این مجموعه فیلمبرداری می‌شد، تنها در دو فیلم بازی کرد و فیلم دیگری را قبول نکرد.

30 -بازیگر نقش مختار در این شش سال با هیچ رسانه‌ای هم صحبت نکرد و تنها یک بار در صندلی داغ شرکت کرد، اما گفت‌وگوی او در برنامه هفت در زمان پخش مجموعه و انتقادش از بخشی از بازیگران ایرانی باعث جدال لفظی‌اش با حامد بهداد شد که تا مدتی ادامه داشت.

31 -برای نقش عبدالله بن زبیر که یکی دیگر از شخصیت‌های این مجموعه بود رضا کیانیان انتخاب شد. کیانیان برای این نقش مقدار زیادی وزن اضافه کرد و با گریم بسیار سنگین بازی بسیار درخشانی را ایفا کرد. جعفر دهقان نیز نقش مصعب برادر عبدالله را بازی می‌کرد.

32 -برای نقش محمد حنفیه پسر امام علی (ع) میرباقری از محمدرضا شریفی‌نیا کمک گرفت در حالی که هنوز نقش منفی ولید بن عتبه در سریال امام علی در خاطره بسیاری باقی مانده بود.

33 -مهدی فخیم‌زاده، که پیش از این دو سریال تنهاترین سردار درباره امام حسن مجتبی (ع) و ولایت عشق درباره امام رضا (ع) را ساخته بود، به‌عنوان بازیگر نقش عمر سعد سال 83 مقابل دوربین رفت.

34 -ویشکا آسایش که با نقش قطام در مجموعه امام علی مشهور شده بود اینجا نقش جعده، همسر امام حسن (ع)، را بازی می‌کرد.

35 -حامد میرباقری، پسر میرباقری، علاوه بر دستیاری پدر در دو نقش ثابت پسر مختار و وهب نصرانی یکی از هفتاد دو شهید کربلا را بازی می‌کرد.

36 -البته میرباقری برای بخشی از نقش‌ها از افراد شناخته‌شده‌ای چون حامد حدادی، بستکبالیست مشهور تیم ملی، بهره برد.

37 -قرار بود مرحوم روح‌الله داداشی از قوی‌ترین مردان ایران در این مجموعه بازی کند و تست گریم هم داد.

38 -عبدالله اسکندری گریمور شناخته‌شده سینمای ایران مسوولیت مشاور کارگردان این مجموعه را برعهده داشت و توانسته بود کاری قابل قبول ارائه دهد.

39 -این مجموعه یکی از کم‌حادثه‌ترین مجموعه‌های تاریخی بود. در آغاز کار، یک بار اسبی که فریبرز عرب‌نیا بر آن سوار بود، با حرکت غیرعادی خود به چشم این بازیگر ضربه‌ای زد و بالای ابروی عرب‌نیا زخم شد.

40 -مجموعه مختارنامه یکی از مجموعه‌هایی بود که واکنش‌های زیادی را پشت سر گذاشت. یکی از آن تک‌خوانی یک زن در تیتراژ پایانی آن بعد از سی و سه سال بود. صدای لالایی یک خواننده زن جنوبی از تلویزیون پخش شد. این اتفاق واکنش‌های زیادی به همراه داشت، البته زنی که صدایش پخش شد بعدها گفت که از او اجازه گرفته نشده اما شکایتی نیز نکرد.

41 -در این مجموعه برای نخستین بار قرار بود تا چهره حضرت ابوالفضل‌العباس به نمایش درآید. بازیگری نیز برای این نقش انتخاب شد. این بازیگر جوانی 20 ساله به نام کاوه فتوحی بود، اما این اتفاق با واکنش‌های منفی برخی از علما و نمایندگان مجلس روبه‌رو شد و در نهایت یک هفته پخش سریال را به تعویق انداخت و چهره این بازیگر محو شد.

42 -از میان مراجع تقلید شیعه، آیت‌الله حسین وحیدخراسانی نسبت به احتمال نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) واکنش شدیدی نشان داد.

43 -در بخش کربلا، فردی که به عنوان شمایل امام حسین(ع) در این مجموعه حضور داشت؛ رضا میرباقری، برادر کوچک داوود میرباقری و از اهالی شهرستان شاهرود بود که تا به حال در هیچ کار تصویری حضور نداشته است. البته در این سریال، تصویر چهره او نشان داده نشد.

44 -گروهی از مورخان و روحانیون نیز به برخی از مضامین ابراز شده در مجموعه انتقاد کردند. یکی از این انتقادها این بود که روایت معتبری برای فامیل بودن مختار با عمر سعد نبوده است.

45 -شاید مهم‌ترین انتقادها به این مجموعه تلویزیونی از سوی کشورهای عربی بود. در برخی از کشورها چون عربستان و یمن این مجموعه تحریم شد.

46 -در مصر در مقابله با این سریال، مجموعه‌ای توهین‌آمیز ساخته شد که با واکنش ایران روبه‌رو شد.

47 -مختارنامه یکی از نخستین مجموعه‌های تلویزیونی بود که نسخه بازی کامپیوتری‌اش ساخته و پخش شد.

48 -برای نخستین بار در تاریخ ساخت یک مجموعه تلویزیونی، مسوولان رسانه ملی از همسر داوود میرباقری به دلیل چندین سال صبر برای ساخت این مجموعه تقدیر کردند.

49 -حاشیه‌های این فیلم همچنان ادامه دارد. مساله لاینحل دکورهای مختارنامه در احمدآباد مستوفی همچنان ادامه دارد و قرار است به زودی این دکورها خراب شود.

50 -شایعه حضور چند نفر از عوامل آن در مجموعه عمرالفاروق حاشیه‌های مختار نامه را دنباله‌دار کرد. اما این موضوع توسط این افراد تکذیب شد.